Maison de Verre / Szklany Dom

w rolach głównych :

Pierre Chareau – architekt, projektant mebli, dekorator wnętrz

Louis Dalbet – rzemieślnik specjalizujący się w artystycznej obróbce metali

Bernard Bijvoet – architekt, były współpracownik Johannesa Duikera

oraz gościnnie :

Doktor Jean Dalsace - klient, lekarz

Pani Dalsace -  żona klienta

Le Corbusier – architekt, szpieg

Paul Nelson - architekt, wielbiciel Szklanego Domu

Jean Prouve - architekt, fan Szklanego Domu

Sir Norman Foster - architekt, czerpał inspirację ze Szklanego Domu

Sir Richard Rogers - architekt, czerpał inspirację ze Szklanego Domu

Renzo Piano - architekt, czerpał inspirację ze Szklanego Domu
Rem Koolhaas - architekt, czerpał inspirację ze Szklanego Domu

Pierwszym zadaniem dekoratora jest burzenie i przebudowywanie.

Pierre Chareau

Maison de Verre / Klinika Doktora Dalsace

Szklany Dom zbudowany jest, jako wypełnienie dziury powstałej na skutek wyburzenia dwóch dolnych pięter XVIII wiecznej kamiennicy w centrum Paryża. Dom został dosłownie wbudowany pomiędzy boczne ściany sąsiednich budynków, ostatnie piętro (które musiało być zachowane ze względu na absolutną odmowę sprzedaży właścicielki znajdującego się tam mieszkania ) i ziemię.

Kamienica przed budową Maison de Verre

Nowa konstrukcja – stalowe słupy oraz stropy z betonu zbrojonego - była na miejscu w lipcu 1928, kilka dni przed wydaniem pozwolenia na budowę przez władze miejskie Paryża. Klient wprowadził się do skończonego domu 4 lata później, w 1932 roku. Koszt przedsięwzięcia to około 4 miliony franków.

Maison de Verre w budowie

Zbudowana ze szklanych bloków fasada pozwala maksymalnej ilości światła penetrować wnętrze budynku, nie dopuszczając jednocześnie do naruszania prywatności mieszkańców. Zastosowane szkło jest półprzeźroczyste. W nocy fasady są oświetlone z zewnątrz przez wielkie reflektory, sączące ciepłe rozproszone światło do wnętrza znów zapobiegając naruszeniu prywatności domowników. 

Maison de Verre w budowie

 Szklane cegły

Szklane cegły były we Francji w powszechnym użyciu już od kilku lat. Nigdy jednak nie użyto ich w tak radykalnym wymiarze. W 1900 roku na Wystawie Światowej w Paryżu przedstawiono ‘Palais Lumineux’ (Świetlisty Pałac) w całości skonstruowany ze szkła. (por. wiktoriański Pałac Kryształowy w Londynie Josepha Paxtona, 1851, Wystawa Światowa, Hyde Park) Chareau mógł go widzieć i mogło to być bezpośrednie źródło inspiracji dla Szklanego Domu.

Początkowe wersje projektu zakładają konstrukcję żelbetową zamiast stalowej oraz generalnie mniej przeszkleń.   

Wybór szkła, jako materiału. 

Klient – doktor Dalsace pragnął skąpanego w świetle słonecznym gabinetu i laboratorium na parterze przy jednoczesnym wymogu zapewnienia prywatności pacjentom. 
Chareau był pod mocnym wpływem obecnego wśród paryskich architektów ideologicznego trendu kładącego nacisk na fizyczną i psychiczną higienę.

Szklane bloczki – były relatywnie wytrzymałe, potrzebujące niewiele nakładów na utrzymanie i czyszczenie na zewnątrz i wpuszczały maksymalną ilość światła do wnętrza. Poza tym Chareau preferował w projektowanych przez siebie wnętrzach raczej światło rozproszone lub odbite – naturalne czy sztuczne – niż światło bezpośrednie.

Wielkie przeszklone elewacje zawierały niewiele okien, które miały możliwość otwierania. Dom został wyposażony w system wentylacji mechanicznej. Powietrze pobierane było z zewnątrz, po czym filtrowane, ogrzewane zimą, chłodzone latem i rozprowadzane po domu systemem kanałów pod podłogą. Doktor Dalsace sam napisał list do miejskich władz budowlanych potwierdzający zgodność systemu wentylacyjnego z normami. 

Ruchome części Szklanego Domu

Podział wnętrza Szklanego domu może być do pewnego stopnia zmieniany za pomocą przesuwnych, składanych lub obrotowych ekranów ze szkła, metalu lub perforowanej blachy. Innymi ruchomymi, mechanicznymi komponentami domu są podwieszany do sufitu ruchomy wózek z kuchni do jadalni, składane schody z prywatnego salonu do sypialni Pani Dalsace na piętrze oraz skomplikowane półki i szafki. (o których w dalszej części tekstu)

Maison de Verre w budowie

Czy dom był meblem czy budynkiem ?

W swoim artykule na temat Szklanego Domu z lat 60-tych Kenneth Frampton zastanawia się czy obiekt ten powinien być postrzegany jako budynek, czy jako mebel. 

- Metoda projektowania przestrzeni wewnętrznych, po tym jak zbudowano już ściany zewnętrzne, była bardzo podobna do metody stosowanej przez Chareau przy projektowaniu mebli. Klienci mieszkali w pobliżu placu budowy (kilkaset metrów) i często przychodzili (zwłaszcza pani Dalsace), żeby doglądać, dyskutować i modyfikować instalacje z Chareau, Bijvoetem i Dalbetem, który produkował modele dyskutowanych rozwiązań w skali 1:1.

- Ściany działowe są cienkie i niezależne od elementów konstrukcyjnych.

- Chareau zaprojektował kilka rodzajów półek na książki w tym balustradę będąca jednocześnie domową biblioteczką. Półki wykonane były z metalu i szkła zbrojonego. Można je było wyjmować, wysuwać, podnosić. Półka na książki w małym salonie była zawieszona na szynie  pod sufitem, podczas gdy półki w dużym salonie pokrywały całą ścianę. Zainstalowano tam specjalną ruchomą drabinkę umożliwiającą dostęp do górnych półek.

- Szafy w Szklanym Domu są niczym więcej jak metalowymi, pomalowanymi na czarno boksami stanowiącymi przegrodę pomiędzy sypialniami a korytarzem. Są one dostępne z obu stron. Od strony sypialni drzwi szaf są podwójne, jedne z giętej blachy, drugie drewniane (przegródki/wieszaki), dostarczają dodatkowej przestrzeni na buty. Otwarcie wszystkich drzwi na raz czyni dom otwartym od fasady do fasady.

- Znajduje się wzmianki o ‘surrealistycznej poetyckości’ pracy Chareau w Maison de Verre. Dotyczy to między innymi ruchomych elementów stałego zazwyczaj wyposażenia – jednego ze znaków firmowych Chareau, których przykładem są ruchome elementy wydzielające przestrzeń z umywalką i bidetem w sypialniach dzieci. Parawany zrobione są z metalowych rurek i blachy perforowanej, wyposażone są w rolki umożliwiające przesuwanie ich wedle potrzeby bez wysiłku i bezgłośnie. Wydzielają i są jednocześnie przejrzyste.

Maison de Verre od frontu

 

Maison de Verre od ogrodu

Wpływ Szklanego Domu.

Szklany dom miał być w zamyśle Chareau modelem popularnego domu przyszłości. 

Le Corbusier był kilka razy widziany w okolicach placu budowy Szklanego Domu. Od tego czasu (po 1930) zaczął wprowadzać stal i szkło do swoich projektów – np. Cite de Refuge w Paryżu.

Paul Nelson zachwycony ideami Szklanego Domu rozwinął je dalej w swoim teoretycznym projekcie Maison Suspendu. 

Jean Prouve (wraz z Eugenem Beaudoinem i Marcelem Lodsem) zaprojektował Szkołę  na Otwartym Powietrzu w Suresnes, która była innowacyjna nie tylko pod względem zastosowania szkła i stali ale też z ogrzewaniem podłogowym.

Maison de Verre został odkryty na nowo w latach 60-tych XX wieku przez młodych wówczas brytyjskich architektów Richarda Rogersa i Normana Fostera. Architektura tych dwóch dowodzi głębokiej fascynacji technologicznymi aspektami Maison de Verre, która stała się bezpośrednim katalizatorem stylu high-tech. (Zjawisko, którego Chareau i zwłaszcza Nelson chcieli uniknąć – ich projekty miały być dalekie od stylistyki i mody.)

Jean Prouve był przewodniczącym jury, które w 1971 roku wybrało do realizacji projekt Centrum Pompidou autorstwa Richarda Rogersa i Renzo Piano.

Projekty domów OMA: Maison Bordeaux z platformą poruszającą się między piętrami, oraz Dutch House ze składanym mostem odcinającym dostęp do sypialni eksplorują aspekt mobilności zazwyczaj stałych elementów domu podobnie jak miało to miejsce w Maison de Verre.