Architektura w Szczecinie: Projekt przebudowy Placu Orła Białego oraz ulicy Tkackiej w Szczecinie

prolog

„Ponad 50% z nas mieszka w miastach. Sto lat temu było to tylko 10%, do roku 2050 ilość ta wzrośnie do 75%. Ważne jest zrozumienie jak rozwój urbanistyczny wpływa na ludzi i środowisko. Sposób w jaki kształtujemy swoje miasta determinuje nasz odzew na szereg problemów. Są to między innymi nasilające się efekty globalnej zmiany klimatu, zagwarantowanie podstawowych praw człowieka – sprawiedliwości i godności dla bilionów mieszkańców miast.”

Z wstępu do wystawy ‘GLOBAL CITIES’ w Galerii Tate Modern (Londyn, lato 2007).

wizja / szersze spojrzenie

Szczecin przedwojenny był typowym przykładem niemieckiego miasta dziewiętnastowiecznego o nowoczesnej wtedy strukturze kwartałowej ze średniowieczną starówką, był miastem europejskim, jakie większość populacji lubi odwiedzać, miastem o dużej gęstości oraz przyjaznych proporcjach (podświadomie odbierane jako pozytywne i przyjemne do życia ) ulic i placów. Rany zadane miastu przez wojnę do dziś nie zostały zaleczone.

Plac Orła Białego – wcześniejszy Rossmarkt został pozbawiony swoich proporcji – ściana zamykająca plac od południa zniknęła wraz z całym kwartałem między placem a dzisiejszą ulicą Grodzką. Zmiecione z powierzchni ziemi budynki wokół katedry zostały odbudowane tylko szczątkowo. Nigdy nie przywrócono gęstej, charakterystycznej struktury i sekwencji kameralnych placów połączonych wąskimi ulicami. (patrz Schemat 1 / przestrzenie publiczne rok 1939)

Proponuje się zwiększenie gęstości miasta w szerokim obszarze opracowania konkursowego (OBSZAR B) poprzez podzielone na etapy uzupełnienie luk w zabudowie oraz zastąpienie istniejącej zabudowy parterowej kilkukondygnacyjną (patrz Schemat 2 / uzupełnienia zabudowy proponowane):

-zastąpienie budynku przychodni przy ul. Staromłyńskiej,

-zastąpienie zabudowy z tyłu byłego „Polmozbytu” (obecnie istnieje tam zabudowa substandardowa mieszcząca m.in. warsztaty naprawy samochodów) ,

-propozycja wprowadzenia kubatury w południowej części Placu Orła Białego (dostarczy więcej aktywnego parteru w obrębie placu - sklepy / kawiarnie itp. oraz umożliwi powstanie parkingu podziemnego bezpośrednio przy placu),

-wprowadzenie zabudowy wokół katedry – wygeneruje kameralny plac wejściowy dla katedry, przywróci dawne postrzeganie budynku kościoła (z bliska – wąskie kadry);

-uzupełnienia zabudowy ul. Tkackiej i Łaziebnej.

Proponowane uzupełnienia tkanki miejskiej w miejsce jednego otoczonego ulicami i zastawionego samochodami placu wygenerują kilka bardziej kameralnych przestrzeni publicznych o przyjaznej człowiekowi skali (patrz Schemat 4 / przestrzenie publiczne proponowane) a także pomieszczą w swoich parkingach podziemnych odczuwalny obecnie nadmiar parkujących w okolicy samochodów.

potencjał miejsca

Rozsądny wzrost zaludnienia w centrum miasta jest zdrowy dla samego miasta, jako bezpośredniego środowiska życia człowieka jak i dla szeroko pojętego środowiska naturalnego. Zwiększenie gęstości w śródmieściu oznacza zredukowany transport, niższe koszty infrastruktury, więcej terenów biologicznie czynnych – zielonych, większy dochód z gruntu w śródmieściu. Wskazany przez Zamawiającego Obszar B ma duży potencjał dla nowych inwestycji. Proponowane kubatury wzbogacające obszar o funkcje mieszkaniowe, biurowe, usługowe oraz parkingowe (w podziemnych kondygnacjach) mogą tylko poprawić stan istniejący.

Plac Orła Białego

Biorąc pod uwagę obecne, zbyt duże gabaryty placu i brak regularnego kształtu, trudno uczynić z niego tętniący życiem plac miejski - rynek. Plac Orła Białego i jego przyszłe zagospodarowanie jest więc elementem większej układanki, szerszej i dalekowzrocznej strategii miasta kompaktowego, miasta rozwijającego się w swoich granicach i optymalnie wykorzystującego swój potencjał, miasta zwartego, oszczędnego i tym samym ekologicznego.

Proponowana forma Placu Orła Białego określona jest przez elewacje budynków (plac od budynku do budynku), a nie przez ulice. Myśląc o przyszłości miasta, w posadzce parkingu wyznaczony został obrys ewentualnego kwartału południowego domykającego plac. Granica kwartału / południowa ściana placu oznaczona na planach linią zabudowy działa jako punkt wyjściowy, który determinuje decyzje projektowe. By podkreślić ważność kierunku podziału placu i linii jego domknięcia fasadą, równolegle do niej został posadzony rząd drzew oraz ustawiony rząd latarni, zaplanowane zostały siedziska i ustawiony zabytkowy tramwaj (propozycja wypożyczenia tramwaju z Muzeum Techniki, ustawienia w obrębie placu i adaptacji na kawiarnię, jako nawiązanie do historii miejsca – przed wojną po ul. Staromłyńskiej jeździł tramwaj). Dodatkowo kierunek ten zachowuje ułożenie płyt nawierzchni, a także usytuowanie miejsc postojowych na parkingu.

W pierwszym etapie inwestycji proponujemy podzielić plac linią prostą na dwie główne przestrzenie o innych funkcjach (patrz Schemat 5 / linia podziału placu):

A Plac twardy: docelowy Plac Orła Białego - w stylu klasycznym nawiązujący do historii miejsca; W celu nadania przestrzeni klarownej formy, środkowa część placu wyprowadzona została jako tafla na stałą wysokość (23,20). Granice tafli są podkreślone schodami, linią odwodnienia oraz ustawieniem latarni. Wejście na taflę z ulicy Koński Kierat, Staromłyńskiej oraz z Pałacu Akademii Sztuki znajduję się na tym samym poziomie, co chodnik. W części południowej placu tafla jest wyniesiona w stosunku do dolnej jego części o 5 stopni wysokości 15cm. Stopnie są zaprojektowane w jednym języku formy w odniesieniu do wszystkich podestów, siedzisk i ławek znajdującymi się w obrębie placu. Pozostała powierzchnia placu (poza opisaną poziomą platformą) opada zgodnie z naturalnym spadkiem terenu w kierunku południowym (w stronę katedry).

B Plac miękki:
Plac miękki pełni funkcję parkingu, otoczonego bujną zielenią niską oraz wysoką. Zielona oaza oddziela funkcję parkingową (a w następnym etapie od proponowanego budynku) od istniejącego bloku mieszkalnego. Oaza swoją zieloną kontynuację za budynkiem mieszkalnym w zieleni i dalej pomiędzy blokami modernistycznego osiedla mieszkalnego. Przestrzeń ma tworzyć wrażenie ogrodu.

Odmienność funkcji przestrzeni A i B podkreślono też zróżnicowanymi nawierzchniami. Plac twardy wyłożony jest płytami z trawertynu lub piaskowca. Nawierzchnię parkingu tworzy łamany kamień odzyskany z istniejącej nawierzchni Placu Orła Białego poprzerastany krótko przyciętą, gęstą i wzmocnioną trawą. Dookoła parkingu rosną trawy wysokie (by ukryć samochody) oraz niskie.

Dzieląc plac na dwie części, dajemy Miastu możliwość i potencjał sprawdzenia, jak działałaby wprowadzona w tym miejscu kubatura i zadecydowania o przyszłych losach działki.

Plac w miejscach głównych wejść / przejść dla pieszych „wylewa się” na jezdnię. Taki zabieg projektowy zarówno zachęca pieszych do wejścia na plac jak i wpływa na spowolnienie ruchu pojazdów powodując wzmożenie uwagi kierowców. Przejścia te są na jednej wysokości z chodnikiem - wyniesione 10 cm ponad jezdnię.

Na plac otwierają się aktywne partery otaczającej go zabudowy – witryny sklepów i punktów usługowych oraz ogródki restauracji i kawiarni z całym towarzyszącym im miejskim życiem ulicznym. Dodanie budynku z usługami w parterze powiększa aktywny parter w obrębie placu. (patrz Schemat 3 / aktywny parter)

Założenia do projektu przestrzeni publicznej placu:

-miasto kompaktowe / miasto gęste – dogęszczanie miasta

-miasto dostępne / inkluzywne / miasto dla wszystkich

-ławki

-drzewa, jako naturalne zadaszenie, które dostarcza cienia w lecie, a przepuszcza promienie słoneczne zimą

-toaleta publiczna – powinna powstać z jednym z budynków przy Placu Orła Białego - ważna zwłaszcza dla ludzi starszych / brak toalet w mieście zatrzymuje wiele starszych osób w domu

-dobre oświetlenie nocne w celu wyróżnienia placu z daleka – plac oświetlony wysokimi latarniami oraz słupkami ograniczającymi dostęp samochodów, których kolor świecenia jest zmienny i programowalny; podświetlone fasady budynków historycznych znajdujących się przy placu;

ulica Tkacka

Ulica Tkacka projektowana jest jako jednokierunkowa ulica o zwolnionym ruchu do 30km/h, z chodnikami po obu stronach i wkomponowanymi w nie miejscami parkowanymi.

-Jezdnia została zaprojektowana na tej samej wysokości, co chodnik oraz miejsca postojowe
-Parkowanie odbywa się równolegle do osi jezdni
-Rowerzyści poruszają się po jezdni
-Piesi mogą przekraczać jezdnię w każdym miejscu
-Jezdnia ma spadek ze środka na boki w stronę chodników, a chodnik od fasady budynku w stronę jezdni, na styku chodnika i jezdni znajdują się odwodnienia

Na długości ulicy zostały rozmieszczone elementy małej architektury nadające ulicy rytm i porządek:
- 13 ławek z otworami, w których zasadzone mają być drzewa (brzozy - 17 sztuk)
- 7 latarni, które nocą mogą świecić na zaprogramowany kolor
Elementy te czynią ulicę atrakcyjną i zachęcają uczestników ruchu do zatrzymania się i korzystania z tego, co ma ona do zaoferowania, uczestniczenia w jej życiu.

rozwiązania pro-ekologiczne

-miasto kompaktowe / miasto gęste / miasto oszczędne - dogęszczenie miasta, wykorzystanie niedoinwestowanych i niezabudowanych działek w śródmieściu

-zielone dachy na nowo projektowanych budynkach / zmniejszają ilość wody deszczowej odprowadzanej do kanalizacji oraz zapobiegają efektowi nagrzewania się dachów (a w efekcie podnoszenia temperatury w mieście) w lecie;

-recykling / wykorzystanie obecnego materiału placu na utwardzenie nawierzchni planowanego parkingu (części „miękkiej” placu)

-zachowanie istniejących drzew wysokich

-za każde wycięte drzewo proponuje się zasadzić 1,5 nowych drzew

-6 drzew wysokich ze szpaleru do przesadzenia w inne miejsca

-posadzenie szpalerów tworzących trzy nowe korytarze zielone w ulicach Tkackiej, Staromłyńskiej i Koński Kierat.

komunikacja

-likwidacja ruchu kołowego w obrębie Placu Orła Białego -na część ‘twardą’ placu wjazd mają tylko pojazdy uprzywilejowane i inne pojazdy w przypadku targów / jarmarków i.t.p. imprez okolicznościowych

-uprzywilejowanie ruchu pieszego / redukowanie szerokości jezdni na rzecz poszerzania chodników w szerokim obszarze opracowania

-parking na części „miękkiej” placu dostępny z ulicy Grodzkiej (docelowo parking ten ma być zastąpiony przez parking podziemny w planowanym na tym miejscu budynku usługowo-biurowo-mieszkalnym)

zestawienie miejsc parkingowych dla samochodów osobowych

Ilość miejsc parkingowych / stan istniejący:

-Plac Orła Białego: 123 mp

-ul. Tkacka: 66 mp

-ul. Koński Kierat: 25 mp

-ul. Mariacka między ul. Grodzką i Koński Kierat: 17 mp

-razem: 231 mp

Ilość miejsc parkingowych / stan projektowany:

-plac Orła Białego / część „miękka” – 78mp

w kolejnym etapie może powstać tu budynek, w którego parkingu podziemnym zmieści się: 85 mp / kondygnacja x2 = 170mp

-ul.Grodzka – 13mp

-ul. Tkacka – 36mp

razem miejsca parkingowe na ulicach i na placu: 127mp

-budynek przy ul. Tkackiej – 30mp

-budynek przy ul. Łaziebnej –16mp

-budynek za „Polmozbytem” – 32mp

-budynek przy katedrze – 61mp

-budynek po przychodni / ul. Staromłyńska – 92 mp / kondygnacja x2=184mp

razem miejsca parkingowe w parkingach podziemnych planowanych budynków: 323mp

publikacje:
Wzmianka o projekcie pojawiła się w artykule Olgi Chomskiej "Miasto, być może, odzyskane" w magazynie Architektura i Biznes, numer 03/2019. Nasze rysunki projektowe opatrzone zostały komentarzem, że praca "jako jedyna wzięła pod uwagę istotny problem dogęszczenia zabudowy śródmiejskiej".

autorzy projektu:

pracownia projektowa S.LAB architektura Tomasz Sachanowicz + Katarzyna Wirkus

www.slabpracownia.pl