Zagospodarowanie terenu Śródodrza / Łasztowni

Zagospodarowanie terenu Śródodrza / Łasztowni w Szczecinie

zespół projektowy:
dr inż. arch. Jakub Gołębiewski / WBiA ZUT Szczecin
mgr inż. arch. Tomasz Sachanowicz / S.LAB architektura, WBiA ZUT Szczecin
współpraca:
mgr inż. arch. Aleksander Pukalski, inż. arch. Aleksandra Kmieć, inż. arch. Paweł Matacz, stud. arch. Mateusz Modzelewski
miejsce: Szczecin
data: 2017
klient: Miasto Szczecin
status: koncepcja / wizja urbanistyczno-architektoniczna / projekt wyróżniony w konkursie międzynarodowym  

SKRÓCONY OPIS AUTORSKI

Głównym założeniem przyjętej koncepcji zagospodarowania Międzyodrza jest stworzenie
zróżnicowanej przestrzennie, innowacyjnej oraz przyjaznej mieszkańcom śródmiejskiej
dzielnicy. Przyjęte rozwiązania oparte są na poszukiwaniu przestrzennej tożsamości obszaru.W projekcie został podkreślony odrębny charakter każdej z wysp. W myśl tej zasady Łasztownia i Kępa Parnica stanowić będą epicentrum procesu reurbanizacji Międzyodrza, natomiast Wyspa Grodzka i Wyspa Zielona zachowają w znacznej mierze swój naturalny charakter. 

Kompozycja urbanistyczna Łasztowni jest współczesną interpretacją historycznych podziałów własnościowych miasta portowego – wąskich i głębokich działek. Została ona poddana transformacji, w wyniku której parcele przerodziły się w pasma zabudowy, oddzielone od siebie pasmami zielonych przestrzeni rekreacyjnych. Sylweta zabudowy jest zróżnicowana w skali oraz formie, odzwierciedlając „żywy”, ewoluujący przez wieki krajobraz tej części miasta. Układ urbanistyczny Kępy Parnickiej oparto na istniejącej strukturze rusztowej, którą poddano różnym modyfikacjom, mającym na celu podniesienie przestrzennej atrakcyjności wyspy. W tej części Międzyodrza istotną rolę odgrywają nowe osie widokowe, ukierunkowane na dominanty architektoniczne miasta lewobrzeżnego.
 
Istotnym uzupełnieniem przyjętych w koncepcji założeń przestrzennych jest strategia
energetycznej samowystarczalności nowej dzielnicy oraz stymulowania procesów
gospodarczych w jej obszarze, poprzez stworzenie preferencji dla firm z sektora IT oraz dla
środowiska artystycznego.
 


ZAŁOŻENIA PROJEKTU:

1. Prosta struktura kwartałowa z dodaną tożsamością (zbiór elementów specjalnych, wyróżniających plan), którą zapewnią:

-podział na mniejsze jednostki, każda z jednostek ma swoją nazwę i swoje centrum / plac; jednostki połączone systemami komunikacji, przestrzeni publicznych i zieleni miejskiej;

-elementy wiążące teren Łasztowni z Śródmieściem - "zielone osie";

-elementy zainspirowane miastem istniejącym / „learning from Szczecin”: -obudowanie ulic wyższymi budynkami - niższe budynki w drugiej linii zabudowy

-odniesienie do historycznej parcelacji portu / długie wąskie działki

-dodatkowe kanały / kliny wodne (Wyspa Grodzka, Kępa Parnicka) – wydłużenie linii brzegowej / waterfrontu; nawiązanie do „szczecińskiej Wenecji”, wykorzystanie potencjału nadwodnej lokalizacji, tożsamość miasta nad wodą / floating garden)

-umieszczanie ważnych obiektów użyteczności publicznej w warunkach będących wyjątkiem od siatki kwartałów - powiązanie z systemem przestrzeni publicznych / zieleni miejskiej;

2. Plan, jako układ powiązanych ze sobą komplementarnych systemów:

-system dzielnic / zespołów kwartałów / tło

-system przestrzeni publicznych + ważne obiekty użyteczności publicznej
-system zieleni miejskiej
-system komunikacji (pieszej, rowerowej, samochodowej z systemem parkingów, system transportu publicznego, biała flota);

3. Plan, jako zestaw elementów:

-opracowanie kilku typów kwartałów o różnej gęstości i wysokości zabudowy; mogą być hybrydowe: różne typy zabudowy, gabaryty i funkcje w ramach jednego kwartału, mogą być jednorodne; zapewni to pożądaną różnorodność w uporządkowanych ramach siatki;

4. Infrastruktura środowiskowa / rozwiązania energooszczędne:

- stworzenie wzorcowej, eko-przyjaznej dzielnicy miasta, opracowanie strategii pro-ekologicznej;

-model centralnego ogrzewania / chłodzenia wykorzystujący system magazynowania ciepła / zimna w gruncie;

-system centralnego zbierania odpadów (np. ENVAC)

-panele solarne na budynkach;

-odzyskiwanie wody / wykorzystanie wód opadowych;

-zielone dachy

5. Koło zamachowe dla całej inwestycji:

-ulgi dla firm IT - Szczecin=polska "dolina krzemowa"- kumulacja siedzib / umożliwienie rozwoju firm IT;

-ulgi dla artystów, np. pozostała zabudowa starej Rzeźni przeznaczona na preferencyjnych warunkach na pracownie i mieszkania dla artystów - Szczecin= "port sztuki";  

STRATEGIA PRO-EKOLOGICZNA

Infrastruktura transportowo-usługowa

- Większość podróży w transporcie publicznym, rowerem i piechotą; planowane: przestrzenie zielone, ścieżki rowerowe, ścieżki spacerowe, parki.
- Tramwaj, autobusy, biała flota, system samochodu miejskiego, infrastruktura dla samochodów elektrycznych (punkty szybkiego ładowania)

- Izolacja akustyczna Trasy Zamkowej / hałas szlaków motoryzacyjnych

- Żłobki, przedszkola, szkoły, dom starców, obiekty służby zdrowia w centrach dzielnic / poddzielnic; Usługi komercyjne: supermarket itp.

- Infrastruktura dla domów na wodzie / osiedle domów na wodzie

Energia

- Produkcja paliwa używanego do generowania potrzebnej im energii przez mieszkańców dzielnicy - Ścieki oraz odpady wykorzystywane do ogrzewania, chłodzenia, produkcji energii i biogazu. Wykorzystanie energii słonecznej.

- Produkcja biogazu z rozkładu odpadków żywnościowych i osadu ze ścieków. Biogaz – najbardziej przyjazne środowisku paliwo - może być użyty do napędzania autobusów lub spalania w piecykach lub kuchenkach gazowych / ogrzewania. Pozostałości z procesu służą, jako nawóz.

- Energia słoneczna jest zamieniana w energię elektryczną przez ogniwa słoneczne. Instalacja ogniw słonecznych na dachach i fasadach budynków dostarczy energii dla oświetlenia części wspólnych budynków.

- Panele słoneczne na dachach podgrzewające wodę mogą produkować 50% rocznego zapotrzebowania na ciepłą wodę.

Woda i ścieki

- Woda deszczowa, woda z roztop są przetwarzane lokalnie. Część wód opadowych oddawana na chłonny teren, część (czysta z dachów) kanalizowana wprost do rzeki;

- Woda opadowa z dróg oczyszczana lokalnie i zrzucana do rzeki.

- Zielone dachy pokryte specjalną roślinnością (Rozchodniki) zaprojektowane są w celu zbierania wody deszczowej, pomagają też w izolacji termicznej dachu (latem), tworząc jednocześnie zielony obszar w mieście.
- Biogaz otrzymywany ze szlamu kanalizacyjnego i odpadów żywnościowych.
 

OPIS TERENÓW OPRACOWANIA:

ŁASZTOWNIA

- struktura urbanistyczna

Kompozycja urbanistyczna jest współczesną interpretacją historycznych podziałów własnościowych – wąskich i głębokich działek, na których od strony nabrzeża znajdowały się magazyny, a od tyłu pozostałe zabudowania gospodarcze i mieszkalne. Sylweta tej części nawiązuje też do historycznej różnorodności architektonicznej artykulacji dachów zabudowy składowo-przemysłowej miasta hanzeatyckiego. Urozmaicone formy zabudowy wywodzą się wprost od stojących tutaj jeszcze w czasie II wojny spichlerzy.

Historyczna parcelacja została poddana transformacji zgodnie ze współczesnymi wymaganiami. Parcele przerodziły się w pasma zabudowy oddzielone od siebie zielonymi klinami, stanowiącymi przestrzenie komunikacji oraz rekreacji. Zabudowa posiada większe gabaryty od strony głównych arterii, stopniowo opadając w drugiej linii zabudowy. Przyjęte rozwiązanie pozwala oddzielić niższą, bardziej kameralną zabudowę mieszkalną od ruchliwych ulic przez komercyjną zabudowę biurową i usługową.

Układ pasmowy zapobiega powstaniu zamkniętych kwartałów zabudowy i odwołuje się ponownie do tradycji miejsca, gdzie wśród gęstej zabudowy znajdowały się liczne przejścia i zaułki, umożliwiające penetrowanie struktury urbanistycznej obszaru. Zielone kliny stanowią przestrzenie publiczne ogólnodostępne, natomiast przestrzenie prywatne powstały w wyniku wyniesienia zielonych dziedzińców na poziom 1 piętra. Pod dziedzińcami w kondygnacji parteru zlokalizowano miejsca parkingowe.

Oprócz szeregu osi kompozycyjnych, które stanowią jednocześnie pasmowe przestrzenie publiczne na Łasztowni wprowadzono nowe place publiczne:

- Plac Teatralny przed nową siedzibą Teatru Współczesnego, przechodzący w zieloną rampę otaczającą korpus budynku.

- Rynek Rzeźniczy w obszarze Starej Rzeźni w miejscu historycznego placu przeznaczonego do handlu trzodą chlewną. Rynek ten pełniłby funkcję okazjonalnych marketów ze zdrową żywnością, warzywami, rybami oraz kuchnią świata.

- Plac Ciesielski, zaplanowany częściowo w miejscu historycznego placu przy Moście Długim. Plac ten pełniłby rolę głównego placu w przestrzeni frontu wodnego w południowej części Łasztowni.

- Plac Kościelny i Plac Portowy, dwa place połączone ze sobą pod nową estakadą ul. Energetyków w sąsiedztwie Mostu Portowego. Jest to przywrócenie przestrzeni publicznej w historycznej lokalizacji pomiędzy zrekonstruowanym Kościołem Chrystusa Króla, a zabytkową bramą Portu.

- założenia funkcjonalne

Łasztownia w przyjętej koncepcji ma się stać nową wielofunkcyjną dzielnicą śródmiejską, łączącą funkcje mieszkaniową, biurową oraz usługową i handlową. Przewiduje się zlokalizowanie na Łasztowni ważnego gmachu użyteczności publicznej tj. nowej siedziby Teatru Współczesnego na jej północnym cyplu. Siedziba teatru byłaby połączona z zespołem funkcji towarzyszących - komercyjnych, umożliwiających realizację tego kosztownego przedsięwzięcia w formie partnerstwa publiczno-prywatnego.

Zabytkowy obszar Starej Rzeźni Miejskiej w przyjętej koncepcji staje się tętniącym życiem epicentrum miasta portowego, w dawnych halach rzeźni działają puby, kawiarnie, restauracje i kluby nocne. Część hal może być zaadaptowana na warsztaty i pracownie artystów, a także sale wystawiennicze i przestrzenie eventowe. Część obiektów może być przeznaczona na potrzeby rozwoju przemysłów kreatywnych z dziedziny sztuki, designu i mody.

Większość obszaru Łasztowni przeznaczona została pod funkcję mieszkalną o różnej intensywności, a także pod funkcję biurową i usługową. Parkingi prywatne zostały usytuowane w parterach budynków na przemian z usługami tak, aby ograniczyć koszty budowy związane z lokalizacją parkingów podziemnych. Mimo to należy również dopuścić taką ewentualność. Przy braku możliwości uzyskania wymaganej ilości miejsc w garażach prywatnych, dodatkowe miejsca parkingowe mogą być lokalizowane w garażach wielostanowiskowych - strategicznych, oznaczonych na rysunkach.

KĘPA PARNICKA

Planowany charakter zabudowy Kępy Parnickiej nawiązuje do stanu przedwojennego tego terenu oraz do XIX wiecznej urbanistyki śródmieścia Szczecina. Czerpiąca z tej tradycji kompozycja urbanistyczna wyspy jest zaktualizowana do współczesnych potrzeb i wymogów technicznych oraz wzbogacona jest w elementy „wodnych klinów”. Wprowadzenie wodnych klinów pozwala wydłużyć linię nabrzeża, zmaksymalizować doświadczenie waterfrontu i umożliwić mieszkańcom cumowanie własnych jednostek pływających w pobliżu miejsca zamieszkania. Przerzucone przez nowe kanały mosty wzmocnią nadwodny charakter i staną się wizytówkami (każdy z nich będzie inny w formie) poszczególnych części Kępy Parnickiej. Zabudowa kwartałowa rozcięta ‘zieloną osią’ wytyczoną wzdłuż osi widokowej na katedrę św. Jakuba. Powstałe z przecięcia prostokątnej siatki kwartałów ze skośną osią trójkątne działki proponuje się zabudować obiektami wyższymi niż regularna zabudowa kwartałów. Budynki istniejące przeznaczone do zachowania pełnią funkcję zabytków dla tej części Śródodrza. Zapobiega to efektowi 'carte blanche' - nowego miasta budowanego w niewielkim okresie czasu, na pustym terenie. Akcentem wysokościowym oraz wizytówką na wjeździe na wyspę jest wieża planowanego tutaj przystanku SKM. Struktura kwartałowa urozmaicona jest powstałymi między kwartałami zielonymi placami. Wnętrza kwartałów przeznaczone na prywatne zielone podwórka - ogrody.

 

WYSPA ZIELONA

W części bliższej Kępie Parnickiej proponowana jest rozluźniona zabudowa kwartałowa, kształty kwartałów nawiązują do form organicznych, korespondujących z logo i poetyką ‘floating garden’. W pozostałej części wyspa zachowuje swój zielony charakter naturalnego rezerwatu przyrody, siedliska ptactwa wodnego i innych gatunków zwierząt, z możliwością wprowadzenia urządzeń rekreacyjnych i ścieżek edukacyjnych, umożliwiających oglądanie nadwodnej fauny i flory z bliska.

WYSPA GRODZKA

Wyspa z istniejącą mariną przeznaczona jest głównie pod tereny rekreacji i zabudowę jednorodzinną. Zabudowa kształtowana jest luźno, podporządkowana interpretacji idei ‘floating garden’. Proponuje się trzy budynki mieszkalne wielorodzinne o wysokim standardzie i wysokości trzech kondygnacji, które będą powiązane z krajobrazem. Od strony Odry tworzą one łagodne zielone zbocza, oparte na amfiteatralnym układzie. Jest to współczesne nawiązanie do zboczy Wałów Chrobrego. Zbocza budynków stanowią naturalne miejsce dla podziwiania widowisk plenerowych nad rzeką oraz lewobrzeżnej panoramy miasta. Pod zboczem zlokalizowano miejsca parkingowe dla mieszkańców, a od stronu pionowej krawędzi apartamenty. Elewacje tych budynków widoczne są od strony Duńczycy i Łasztowni, a także od strony północnego cypla Wyspy Grodzkiej.

W projekcie uwzględniono istniejącą marinę miejską, a także planowany park na południowym jej cyplu. Założenie parkowe zostało rozwinięte i rozbudowane w kierunku północnym, stanowiąc zielony, organiczny kręgosłup wyspy. W geometrię parku wpisują się opisane wcześniej budynki wielorodzinne, natomiast planowana zabudowa jednorodzinna uszeregowana została wzdłuż prostopadłych względem osi parku pasów.  Domom towarzyszą niewielkie kanały, umożliwiające zaparkowania łódek bądź motorówek w ich bezpośrednim sąsiedztwie.

Na Wyspie Bielawa wprowadzono akcent wysokościowy - wieżę widokową i obserwacyjną dla służb, będącą jednocześnie jednym z nowych symboli miasta.

PORT RYBACKI GRYF

Po wygaszeniu funkcji portowej i składowej na tym terenie przewiduje się wprowadzenie funkcji mieszkaniowej wielorodzinnej od strony nabrzeża Basenu Zachodniego oraz funkcji biurowej od strony estakady Trasy Zamkowej. Do czasu transformacji tego obszaru na funkcje ogólnomiejskie od wcześniej zagospodarowanych fragmentów Łasztowni oddzielać go będzie projektowany park.

OBSZAR ZARZĄDU MORSKICH PORTÓW

Obszar historycznego Portu Wolnocłowego został przeznaczony na transformację do funkcji ogólnomiejskich. W obrębie zabytkowych zabudowań administracyjnych portu przewiduje się wprowadzenie uzupełniającej funkcji biurowej i usługowej, natomiast na samym cyplu pomiędzy dwoma basenami zabudowy mieszkalnej o różnej intensywności.

Od strony Basenu Wschodniego w rejonie historycznego magazynu 44 przewiduje się wprowadzenie funkcji biurowej powiązanej z funkcją ośrodków badawczych, laboratoriów i niewielkich, nowoczesnych zakładów produkcyjnych. Przewiduje się przekształcenie tego obszaru w przyszłości w strefę lekkiego przemysłu wysokich technologii, niestanowiącej uciążliwego sąsiedztwa dla strefy śródmiejskiej.

W północnej części cypla, przy zachowaniu istniejącej bocznicy kolejowej przewiduje się dalsze funkcjonowanie Portu przy możliwym ograniczeniu najbardziej uciążliwych przeładunków. 

OPINIA SĄDU KONKURSOWEGO O PROJEKCIE:

'Praca otrzymuje wyróżnienie za niezwykle inspirującą ideę wzniesienia na wyspach śródodrza EKODZIELNICY. Idea ta będzie mogła być mocnym impulsem rozwojowym dla inwestowania i stabilnego rozwoju rejonu Łasztowni. Połączenie tej idei z zawartym w pracy pomysłem ekonomicznego koła zamachowego dla inwestowania w postaci ulg dla firm innowacyjnych oraz artystów lokujących swe działalności na wyspach śródodrza, stwarza realną szansę nie tylko na zaistnienie trwałego trendu inwestycyjnego na tym terenie, ale i na powstanie oryginalnej dzielnicy. Będzie ona modelowym przykładem dzielnicy ekologicznej funkcjonującej w modelu zrównoważonego rozwoju, która stać się może zarówno kolejną atrakcją turystyczną Szczecina, jak i poligonem badawczym. Jednocześnie "zaludniona" osobami kreatywnymi będzie połączeniem swego rodzaju lokalnej "doliny krzemowej" i dzielnicy artystycznej bohemy o niegasnącym potencjale.'