Architektura w Szczecinie: Kino KOSMOS

projektant: architekt Andrzej Korzeniowski
konstrukcja: inż. Alojzy Małecki
architektura wnętrz: arch. Andrzej Korzeniowski, Jerzy Piątkiewicz, art. plast. Emanuel Messer
mozaika: art. rzeźb. Sławomir Lewiński i art. plast. Emanuel Messer
inwestor: Miasto Szczecin
adres: Aleja Wojska Polskiego 8, Szczecin
projekt: 1956
realizacja: 1957-59
pojemność: 650 miejsc (widownia + balkon)
uwagi:

Kino Kosmos jest jednym z najbardziej oryginalnych, charakterystycznych i rozpoznawalnych obiektów z czasów PRL w Szczecinie. Należy podkreślić, że jako takie wymieniane jest na pierwszych miejscach w wielu publikacjach i plebiscytach dotyczących architektury Szczecina i regionu Pomorza Zachodniego a także ogólnopolskich jak np ostatnio "Źle urodzone" Filipa Springera, czy przegląd zabytków PRL serwisu BRYŁA.

'Kino Kosmos było pierwszym w powojennym Szczecinie wybudowanym od podstaw budynkiem użyteczności publicznej.'

'Projekt autorstwa arch. Andrzeja Korzeniowskiego w mistrzowski wręcz sposób rozwiązuje funkcjonalnie obiekt kina, tworząc jednocześnie ciąg przenikających się następujących po sobie przestrzeni. Wprowadza widzów z placu przed kinem, uzyskanego przez świadome wycofanie budynku z linii zabudowy przez przeskalowany, zwieńczony mozaiką portyk wejściowy, w coraz bardziej obniżającą się przestrzeń najpierw holu kasowego, a następnie holu głównego kina. Przestrzeń holu zawęża się na schodach do sali kinowej wręcz do szczeliny, by po nawrocie o 180 stopni otworzyć się na wielką przestrzeń widowni z balkonem. Równie interesująca jest przestrzeń przy wyjściu z kina, stworzona w formie równoległych wstęg biegów schodowych, idących jedne nad drugimi z widowni i balkonu, zawieszonych w przestrzennych klatkach schodowych biegnących po bocznych elewacjach budynku, a otwartych na zewnętrze ażurowymi przeszkleniami pomiędzy prefabrykowanymi pionowymi żaluzjami. Na szczególną uwagę i wyróżnienie zasługują elementy plastyczne zarówno wystroju wnętrz, autorstwa artysty plastyka Emanuela Messera, jak i zewnętrznej mozaiki, autorstwa rzeźbiarza Sławomira Lewińskiego.'

cytaty pochodzą z publikacji Architektura polska lat 1961-1975 na obszarze Pomorza Zachodniego
aut.: W. Bal, R. Dawidowski, M. Raczyński, M.Sietnicki, A.M. Szymski

'Kino Kosmos, zaprojektowane przez Andrzeja Korzeniowskiego i oddane do użytku w 1959 r., ze znakomitą mozaiką na fasadzie (dzieło E. Messera i S. Lewińskiego). Niezwykle ekspresyjne dzieło, ulokowane w centrum miasta, jest bardzo efektownym przykładem architektury lat 60.'

dr Rafał Makała, historyk sztuki o Kinie Kosmos, cytat z artykułu Skarby Architektury Szczecina / Gazeta Szczecin

dr Rafał Makała – historyk sztuki, pracownik Muzeum Narodowego w Szczecinie i Uniwersytetu Szczecińskiego, autor monografii „Między prowincją a metropolią. Architektura Szczecina 1891-1918”.

'Kino Kosmos, 1959, arch. Andrzej Korzeniowski. Jedyny już pozostały w śródmieściu Szczecina przykład budowli użyteczności publicznej w modernistycznym stylu lat 60. XX w. Pierwsze panoramiczne kino w mieście i jedyny, jak dotąd, powstały po wojnie budynek kinowy o nowoczesnej, funkcjonalnej architekturze i cennym, charakterystycznym dla estetyki swego czasu wystroju (hol główny, mozaika na fasadzie).'

dr Maria Łopuch, historyk sztuki, cytat z artykułu Skarby Szczecińskiej Architektury - lista Marii Łopuch / Gazeta Szczecin

Budynek kina Kosmos stoi na placu powstałym po zniszczonych w czasie wojny kamienicach i zlikwidowanym skrzyżowaniu ulic. Dzięki cofnięciu w głąb kwartału ma pokaźnych rozmiarów plac wejściowy (zabudowany obecnie budkami z gastronomią) a ślepa ściana sąsiedniej kamienicy była niegdyś tłem dla wielkoformatowego neonu przedstawiającego nazwę kina na tle gwiaździstego nieba. Front kina zdobi panoramiczna, kolorowa mozaika autorstwa artysty plastyka Emanuela Messera.

W 2003 roku kino nie wytrzymało konkurencji multipleksów i zostało zamknięte. Pojawił się projekt przebudowy i rozbudowy kina lecz został on oprotestowany i na wniosek m. in. środowiska architektów objęto 'Kosmos' ochroną poprzez umieszczenie go w rejestrze zabytków, w roku 2007. Jest to najmłodszy zabytek Szczecina.

(Obiekt wpisany do Wojewódzkiego Rejestru Zabytków pod numerem 302. Decyzja DZ-4200/81/O/05/2006/2007 z dnia 16 marca 2007, nazwa na liście: kino KOSMOS /otoczenie/)

Budynek kina do dziś stoi opuszczony i niszczeje. Wkrótce (sierpień 2013) kino Kosmos ma być poddane rewitalizacji a na placu przed kinem powstać ma budynek biurowo-usługowy domykający pierzeję Alei Wojska Polskiego i zasłaniający Kosmos.
Projekt transformacji kina Kosmos dla firmy Mark Invest ze Szczecina przygotowało biuro F.U.H. GALAPROJEKT - architekt Katarzyna Kołodziejska.

Budzi kontrowersje i oburza fakt, że projekt rewitalizacji tak ważnego obiektu i przestrzeni w śródmieściu Szczecina jest prowadzony bez wcześniejszych konsultacji społecznych, konkursu architektonicznego czy jakiejkolwiek dyskusji.

Rewitalizacja podobnej rangi obiektu z tego samego okresu w Warszawie - Rotundy PKO jest poprzedzona konsultacjami społecznymi a w czasie powstawania tego tekstu odbywa się międzynarodowy konkurs architektoniczny na koncepcję rewitalizacji Rotundy.

tekst i zdjęcia: Tomasz Sachanowicz / chyba, że podpisane inaczej