Architektura w Szczecinie: sierpnia 2018

Wiata przystankowa PKP Szczecin Pogodno połączona schodami z wiaduktem przy ul. Mickiewicza zlokalizowana jest na peronie wyspowym przystanku działającej w przeszłości miejskiej kolei pasażerskiej. Obiekt wiaty obecnie jest zaniedbany i w części wyburzony – rozebrano część kubaturową przystanku. W związku z planowanym przywróceniem funkcjonowania kolei miejskiej (SKM) należy podjąć działania mające na celu zachowanie omawianej wiaty.

Autorstwo projektu oraz dokładna data powstania wiaty przystankowej PKP Szczecin Pogodno przy ul. Mickiewicza są nieznane i należy je ustalić w oparciu o dokumentację techniczną pozostającą prawdopodobnie w archiwum PKP.
(aktualizacja grudzień 2019: obiekt wybudowano w roku 1973, znani są też autorzy projektu wiaty: projekt architektoniczny wykonała Danuta Lisiecka, projekt konstrukcyjny opracował Henryk Kowalczyk asystent z Politechniki Szczecińskiej).
Wiadomo jednak, że obiekt wiaty powstał w okresie PRL w konstrukcji żelbetowej oraz w nurcie modernistycznego ekspresjonizmu konstrukcyjnego. Głównym przedstawicielem tego nurtu w Europie był włoski inżynier i architekt Pier Luigi Nervi (1891-1979). Obiekt wiaty przystankowej reprezentuje najlepsze wartości spotykane w realizacjach Nerviego – innowacyjne użycie oszczędnej, nagiej konstrukcji żelbetowej w formie stropu grzybkowego. Charakterystyczna, pozginana niczym origami forma zadaszenia pozwala na zastosowanie cienkościennej powłoki żelbetowej, ponieważ sztywność konstrukcji osiągnięta jest tutaj poprzez współdziałanie formy i materiału.
Ze względu na widoczne na powierzchni wiaty odciśnięte w betonie deskowanie można uznać ją za przykład brutalizmu.

Reprezentowana przez ten skromny obiekt jedność architektury i konstrukcji jest dziś wciąż popularna w architekturze światowej a w szczególności szwajcarskiej. Znamienitym przedstawicielem takiego podejścia jest światowej sławy architekt Christian Kerez, profesor ETH w Zurychu.

Podsumowując – wiata przystankowa Szczecin Pogodno jest obiektem charakterystycznym i unikalnym w skali Szczecina i jako taka warta jest zachowania.
Choć opuszczona, zapomniana, zaniedbana i częściowo rozebrana wiata przystankowa PKP Szczecin Pogodno stanowi ciekawy przykład ekspresyjnej konstrukcji żelbetowej w małej skali - warto się nad nią pochylić i zachować w ramach nadchodzącej odbudowy sieci SKM - tym bardziej, że teraz już takich nie robią a zabudowa związana z infrastrukturą, która powstaje w Szczecinie w ostatnich latach jest godna pożałowania, stanowi obraz mizerii i nieudaczy a ponadto woła o pomstę do nieba - patrz budy i kładki wzdłuż trasy szybkiego tramwaju z epicentrum w postaci zabudowy Basenu Górniczego, czy wyglądająca jak kiepski żart rozbudowa dworca PKP Szczecin Główny. Innymi słowy - w porównaniu z tamtymi wiata z Pogodna jest perłą i szczytem finezji.

Niezbędne jest wykonanie inwentaryzacji architektonicznej wiaty oraz wykonanie ekspertyzy technicznej celem ustalenia jej stanu . Następne kroki to oczyszczenie, konserwacja i ewentualna naprawa zachowanej wiaty a w miarę możliwości też przywrócenie rozebranej części kubaturowej przystanku w jej pierwotnej formie.

Podobne realizacje w Szczecinie:

Pawilon Polskiego Związku Strzeleckiego przy ul. Wojska Polskiego, autor projektu: inż. M. Masłowski

Aula Kopernikańska PUM, 1972, autor projektu: mgr inż. arch. Marian Rąbek / Miastoprojekt Szczecin

Podobne realizacje w Polsce:

Główny Dworzec Kolejowy w Katowicach (otwarty: 1972, wyburzony: 2011), autorzy projektu: architekci W. Kłyszewski, E. Wierzbicki, J. Mokrzyński oraz konstruktor W. Zalewski.

Żelbetowe wiaty przystankowe PKP w Warszawie, autorzy projektów: architekci A. Romanowicz i P. Szymaniak.

opinie o wiacie przystankowej PKP Szczecin Pogodno

Małgorzata Gwiazdowska
Miejski Konserwator Zabytków:

"Wprawdzie wiata nie jest obiektem zabytkowym powstałym w ramach budowy linii kolejowej w latach 1896-1898 i 1907-1910, tylko powojenną budowlą z lat sześćdziesiątych, kiedy to została zbudowana dla powstałego tu po wojnie przystanku.

Niemniej to znakomity obiekt modernistyczny z pewnością wart zachowania jako dobro kultury współczesnej. Obecnie w nie najlepszym stanie technicznym , ale z pewnością powinna zostać utrzymana, poddana rewitalizacji i stanowić element nowego przystanku. Elementy zniszczone wymagają odtworzenia."

(opinia z dnia 22.08.2018 - odpowiedź na zapytanie Igora Podeszwika z inicjatywy Nowy Szczecin)

dr inż. Adam Zieliński z Katedry Konstrukcji Żelbetowych i Technologii Betonu
Zachodniopomorskiego Uniwersytetu Technologicznego w Szczecinie podsumowuje swoją ocenę stanu technicznego wiaty następująco:

"obiekt konstrukcyjny jest w stanie awaryjnym natomiast w żaden sposób nie uległ nawet częściowej utracie formy pierwotnej, ma zachowany obrys projektowy i nie wymaga wtórnego odtworzenia.
Pod względem konstrukcyjnym i materiałowym, konstrukcję obiektu budowlanego wiaty kolejowej oceniam za zdolną do naprawy a następnie do ponownego użytkowania. Uważam, że konstrukcja nadaje się do rewitalizacji, naprawy m.in. wymienionych awarii, odpowiedniego wzmocnienia oraz zabezpieczenia."

(opinia z dnia 23.08.2018)

tekst:
Tomasz Sachanowicz
S.LAB architektura
www.slabpracownia.pl

WIATA PRZYSTANKU SZCZECIN POGODNO: