Bóg jest światłością
(Św. Jan, 1 J 1)
Materia jest unicestwionym światłem. Gdy światło przestaje być światłem staje się materią.
(Louis Kahn)
 |
| projekt kościoła na osiedlu Nowe Żerniki we Wrocławiu, widok wnętrza |
KONCEPCJA ZAGOSPODAROWANIA TERENU
 |
| POWIĄZANIE KOŚCIOŁA Z MIASTEM |
Kościół
zaprojektowano, jako zamknięcie osi urbanistycznej Strefy Kultury osiedla Nowe
Żerniki. Symetryczna fasada kościoła zamyka oś otwartych terenów zielonych.
Teren kościoła przecinają zaprojektowane ciągi piesze. Umożliwia to integrację
kościoła z miastem poprzez układ komunikacyjny. Terenu kościoła nie trzeba
omijać, można przejść przez otwarty kościelny Ogród Czterech Pór Roku
(równoległy do osi podłużnej kościoła) lub przez otwarty ogród plebanii (prostopadły do
osi podłużnej kościoła). Możliwe jest też przejście przez otwarty dziedziniec
wejściowy kościoła.
 |
| Symetryczna fasada kościoła zamyka oś otwartych terenów zielonych. |
Prostokątny plan kościoła, dziedzińców i plebanii wpisuje się w ortogonalną siatkę urbanistyczną osiedla. Założenie kościoła w satysfakcjonujący i harmonijny sposób wypełnia swoją działkę w całościowym planie.
Bryła kościoła dominuje wysokością nad okoliczną zabudową – wysokość najwyższej części kościoła to 21,5m przy dopuszczalnej wysokości sąsiedniej zabudowy kwartałów mieszkalnych do 15m. Symetria i jednorodna wysokość bryły kościoła stwarza atmosferę spokoju i równowagi.
Urbanistyka
Działkę kościoła podzielono na sekwencję budynków i dziedzińców. Dziedziniec Wejściowy za pierwszą zewnętrzną warstwą fasady oddziela kościół i wejście do niego od ulicznego zgiełku osiedla. Jest buforem między sacrum a profanum, jego smukłe proporcje przygotowują do spotkania z sacrum. Dziedziniec Plebanii łączy kościół z plebanią i ogrodem, Ogród Czterech Pór Roku to zielony plac kościoła – miejsce plenerowych nabożeństw, spotkań, imprez i aktywności na świeżym powietrzu dedykowane lokalnej społeczności skupionej wokół kościoła.
ROZWIĄZANIA FUNKCJONALNE I PRZESTRZENNE
 |
| AKSONOMETRIA ZAŁOŻENIA KOŚCIOŁA / WIDOK OD SPODU |
Plan kościoła skomponowany jest z 12 modułów funkcjonalno – przestrzenno – konstrukcyjnych nazwanych tutaj WIEŻAMI. (12 elementów – 12 apostołów – możliwe wezwanie kościoła, 12 miesięcy w roku). Każdy z tych elementów jest samodzielną jednostką w dolnej części mieszczącą kaplicę, w górnej będącą urządzeniem wpuszczającym światło. Każda z kaplic jest wydrążonym blokiem i ma unikalny kształt przestrzenny (rzut oraz przekrój) oraz otwarcia na światło naturalne w wyniku czego każda z kaplic oferuje inną atmosferę. Kaplica chrzcielna jest przestrzenią w formie rotundy sklepionej kopułą z okulusem, kaplica Najświętszego Sakramentu ma formę oktagonalną z apsydami o sklepieniu kopułowym, jest kaplica z przestrzenią o rzucie krzyża równoramiennego przykryta sklepieniem kolebkowym, kaplica w formie prostego labiryntu, kaplica amfiteatralna, kaplica trójkątna i kaplica o rzucie kwadratu.
Idąc
dalej w głąb planu znajduje się obejście – element łączący kaplice z nawą ,
narteksem i prezbiterium. Jest to tradycyjny element planu kościołów oferujący
drogę wewnętrznych procesji czy trasę Drogi Krzyżowej. Nawa jest oddzielona od
obejścia szeregiem słupów konstrukcyjnych oraz półkolistą, złożoną z 12 półkolistych nisz /absyd ścianą prezbiterium.
Obejście powtórzone jest na poziomie empory. Z
tego wyższego obejścia możliwe jest wejście do górnych części wież –
świetlików. Nawę od tyłu zamyka podwójna ściana powtórzona jako zamknięcie
dziedzińca wejściowego i fasada frontowa kościoła. W podwójnej ścianie zamykającej
nawę mieści się narteks oraz, piętro wyżej prospekt organowy. W górnej
kondygnacji podwójnej ściany fasadowej umieszczono mniejsze dzwony. Dzwon
główny umieszczono w wieży 1 - dzwonniczej.
 |
| RZUT PARTERU |
 |
| RZUT NA POZIOMIE EMPORY |
Doświadczenie przestrzeni / wg Non-referential architecture, Marcus Breitschmid & Valerio Olgiati
Zaprojektowane tu różnorodne przestrzenie zewnętrzne i wewnętrzne należą do większej całości, ale mają też względną niezależność. W planie kościoła przestrzenie te są świadomie odcięte od siebie. Stojąc przed kościołem nie widzimy dziedzińca, będąc na dziedzińcu nie widzimy wnętrza kościoła, stojąc przed wejściem do ogrodu nie widzimy ogrodu, stojąc w ogrodzie nie widzimy wnętrza kościoła, znajdując się w nawie nie widzimy wnętrz poszczególnych kaplic, będąc w jednej z kaplic nie widzimy wnętrz innych kaplic lub nawy, przestrzenie kaplic odcięte są od nawy obejściem, znajdując się w obejściu nie mamy możliwości pełnego doświadczania wysokiej przestrzeni nawy. Osoba zwiedzająca kościół buduje w umyśle sekwencję oddzielnych, niezależnych i odmiennych przestrzeni. Zaprojektowano rodzaj przerwy, oddechu między poszczególnymi przestrzeniami. Jest to świadome przerwanie płynności doświadczenia przestrzennego - rodzaj pauzy umożliwiającej dokładne rozróżnienie między odmiennymi konfiguracjami przestrzennymi.
Ogród Czterech Pór Roku
Przy dłuższym boku kościoła zaprojektowano otwarty ogród ‘za murami’. Jest to wersja kościelnego ogrodu społecznego dla lokalnej społeczności katolickiej. Ogród może być wykorzystywany, jako miejsce imprez towarzyszącym uroczystościom kościelnym (chrzest, zaślubiny, komunia) a w zwykłe dni, jako miejsce wytchnienia i rekreacji oddzielone murami (ale z otwartymi bramami) od reszty osiedla. Kaplice od strony ogrodu mogą mieć odpowiedni program funkcjonalny otwarty na potrzeby lokalnej społeczności, jak np. zaproponowane mini kino / teatr / miejsce przedstawień w wieży 9.
 |
| projekt kościoła na osiedlu Nowe Żerniki we Wrocławiu, widok kościoła z Ogrodu Czterech Pór Roku |
Plebania
Przewidziano 3-kondygnacyjny budynek plebanii z tyłu kościoła.
ZASTOSOWANE MATERIAŁY I ROZWIĄZANIA TECHNOLOGICZNE
Budynek kościoła zaprojektowano w konstrukcji żelbetowej oraz murowanej ceglanej. Elementy o większych rozpiętościach (jak stropodach nad nawą) zaprojektowano, jako żelbetowe – słupy, żebra i płyty. Wieże oraz fasadę frontową zaprojektowano w konstrukcji żelbetowej wypełnionej i/lub obłożonej cegłą klinkierową. Elementy o mniejszych rozpiętościach – elementy wież, otwory w ścianach wież – murowane z cegły klinkierowej. Elewacja kościoła zaprojektowana z cegły klinkierowej wypalanej na brąz. Stolarka drzwiowa, balustrady, ławki, konfesjonały i inne elementy wyposażenia z drewna dębowego. Stolarka okienna metalowa wypełniona szkłem oraz szkłem barwionym (witraże).
Zarówno zewnętrze jak i wnętrze kościoła ma zamierzony surowy i ascetyczny charakter z ograniczoną do trzech gamą materiałową.
fragment wywiadu Anny Fitrzyk z Tomaszem Sachanowiczem / S.LAB pracownia architektoniczna:
Anna Fitrzyk: Jaka według Pana jest rola sztuki religijnej w kulturze?
Tomasz Sachanowicz: Sztuka religijna miała ogromne znaczenie dla rozwoju kultury – fundamentalne znaczenie dla rozwoju architektury – od „zarania dziejów” – zaczynając od starożytności – piramidy i świątynie egipskie – to przykłady sztuki sakralnej, świątynie greckie – to budowle sakralne, dalej świątynie rzymskie, trochę później katedry gotyckie, kościoły renesansowe, barokowe i klasycystyczne; bardzo lubię kościoły niemieckie z lat 20-30 XX wieku – szczególnie ceglane, których świetne przykłady są też na ziemiach polskich – kościół św. Józefa w Zabrzu, czy kościół Św. Rodziny w Szczecinie; do pewnego momentu w historii sztuki całe malarstwo i rzeźba rozwijały się głównie dla potrzeb kościoła; kościół był głównym klientem i patronem artystów; dziś rola sztuki religijnej znacznie osłabła - dziś, zwłaszcza w Polsce, kojarzy się ona raczej z kiczem – patrz Licheń – lub megalomanią – patrz posąg Jezusa w Świebodzinie.
Z drugiej strony powstają kościoły projektowane przez Stanisława Niemczyka – i to są świetne przykłady na to, że sztuka sakralna może istnieć i mieć się dobrze – jednak jest to niestety raczej wyjątek.TS: Przygotowałem projekt konkursowy kościoła na wrocławskie osiedle Nowe Żerniki w roku 2016. Urbanistycznie kościół zamykał podłużny prostokątny teren zielony i był częścią pasma edukacyjno – kulturalno – rekreacyjnego. W projekcie konkursowym odniosłem się do swoich ulubionych kościołów, o których już wspomniałem – kościół w Zabrzu projektu Dominikusa Bohma oraz kościół w Szczecinie zaprojektowany przez Adolfa Thesmachera. Powstała wizja ciężkiego, kubicznego kościoła z cegły klinkierowej z kontrastującym wnętrzem - wysokim, rozświetlonym światłem naturalnym wpadającym przez duży, okrągły otwór w stropodachu podobny do okulusa w rzymskim Panteonie. To ascetyczne wnętrze poza opisanym okulusem pozbawione jest okien w celu zbudowania atmosfery sprzyjającej skupieniu i zadumie.
 |
| projekt kościoła na osiedlu Nowe Żerniki we Wrocławiu, widok kościoła |
 |
| projekt kościoła na osiedlu Nowe Żerniki we Wrocławiu, widok wnętrza |
 |
| "Wniebowzięcie zbawionych", Hieronim Bosch, 1505-1515 |
 |
| projekt kościoła na osiedlu Nowe Żerniki we Wrocławiu, widok fasady wejściowej |
